Seyðalitir og frábrigdi

- hava vit norðmenn gloymt nøvnini 
 

 

Føroyingar hava upp gjøgnum tíðina ment bæði orðavalið og skipanina, tá ið teir nevna seyðalitir við øllum hugsandi litbrigdum. Hava vit havt slík nøvn á seyðalitum, og eru tey møguliga farin í gloymskuna?
 

Størti parturin av føroyska seyðinum er hvítur, svartur ella gráur, men morreyður og fleirlittur seyður við mongum litbrigdum er eisini vanligur.
   

Seyðamaðurin Gudmund
Ein maður, ið røktar seyð, verður á føroyskum róptur seyðamaður, og ein teirra er Gudmund K. H. Niclasen, ið hevur røktað í Tjørndalsegg í Vágum í brátt 30 ár. Hagin er ul. 500 ha til víddar, og hægsta staðið er 574 metrar. Áseyðatalið er ul 160, og seyðurin gongur úti alt árið. Seyðamaðurin verður valdur av teimum tólv ognarunum í Miðvági, sum eiga hagan.

 
Gudmund K.H. Niclasen seier ”Eg er svært interessert i å kome i kontakt med folk i Noreg som kjenner norske namn for sauen sine fargar og avteikn” (Foto: Sheep-Isle)

 
Litnøvn og frábrigdi
Gudmund hevur havt áhuga fyri seyðalitum og frábrigdum, so langt aftur hann minnist. Føroyingar hava eins og vit norðmenn markað seyð í oyruni, so hann kann kennast frá grannahøgunum. Men haraftrat var neyðugt at kenna hvørja einstaka ær. Á tann hátt mentist orðavalið og ein skipan, so til ber at greiða ymsu litirnar og øll frábrigdini.
 

Vansin við plastmerkjum
Oyramarkið verður enn brúkt í Føroyum, men teir flestu brúka eisini plastmerki. Tey hava tann stóra fyrimun, at hvør seyður hevur sítt nummar, men alt gott hevur eina rangu. Numrini gera, at ikki er neyðugt at nevna litir og litbrigdi, og tí er vandi fyri, at hesin kunnleikin fer í gloymskuna.
 


Foto: sheep-Isle

 

Kunnleikin um litirnar
Gudmund dugdi at síggja hetta, og tá ið hann var valdur til seyðamann, fór hann at savna og skriva upp, hvussu seyðalitir og frábrigdi hava verið nevnd. Hann hevur verið í flestu bygdum í Føroyum og fekk at vita frá eldru seyaðamonnum, hvussu glaðir teir vóru fyri, at ein var, sum vildi varðveita hesa vitan. Litnøvnini byggja á, at hvítt er grundliturin. Ein seyður verður litnevndur eftir, hvørjum liti mest er av aftan á hvítt, síðani eftir litbrigdum við nøkrum reglum fyri, hvørji litbrigdi vera nevnd fyrst. Ein lítil munur er á litnøvnunum í ymsu bygdunum, men Gudmund hevur savnað 180 høvuðsbólkar av litbrigdum. Haraftrat koma samansetingar av litfrábrigdunum.
 

Kennir tú norsk nøvn á litum og litbrigdum?
Fyrstu føroyingar komu frá Vestlandinum, og málið um seyð og seyðahald líkist nógv. Tað kann vera, at vit í Noregi hava havt ein líknandi skipan at nevna seyðalitir. Spurningurin er, um færri seyðalitir og plastmerkini gera, at vit hava gloymt hesa vitan. Gudmund vil fegin fáa samband við norðmenn, sum kenna nøvn á norskum seyðalitum. Kunnu litnøvnini verða savnað í eina bók?
 

Veronika Seim Bech
veronikaseim@yahoo.co.uk

 
Vitja:
http://heima.olivant.fo/~gni/
 

Retur