![]() |
|
|
Innleišing
av Sheep-Isle Ein
ósjónlig fjallaketa undir havinum er sambandiš millum noršuratlantisku
oyggjarnar, Orknoyggjunum, Ķ
įr hevur Sheep- Isle sett kikaran į Fųroyar ķ einari rųš, sum veršur
kallaš: Seyšur og vinir ķ Fųroyum. Hendan greinin er ein heilsan
frį seyšamonnunum į Noršur Ronaldsoynni til allar seyšamenn ķ Fųroyum.
Ķ
1978 skrivaši Stefan Ašalsteinsson: Litķlegurnar ķ fųroyska seyšinum
eru tey somu, sum eru at finna ķ seyšinum į Orknoyggjunum. Hetta er ein
įbending um, at taš eru tętt samband millum hesi bęši. (Color
genes in Faroe Islands Sheep, 1978 Stefan Ašalsteinsson and Hanus Wardum.) Hendan
greinin er skrivaš av einum donskum hirša, Berit Kiilerich, sum hevur
vitjaš į Noršur Ronaldsoynni ķ mars 2006 fyri ašru ferš. Her
er greinin hjį Berit frį einari lķtlari oyggj, har taš eru 3000 seyšir
og 60 fólk!
Uppruna seyšurin
į Noršur Ronaldsey viš havsins strendur. Sheep-Isle
vil viš hesum takka June Morris og Peter Donnerly fyri myndir. |
||
Noršur
Ronaldsoyggin er noršasta oyggin ķ Orknoyggjunum. Oyggin
er 6,4 km til longdar og 3,2 km breiš. Hóast taš įbarna stųšu millum
Atlantshaviš og Noršsjógvin, so er vešurlagiš milt og jųršin er
eftir umstųšunum fruktagóš. Vegna
Golfstreymin er kavi sjįldan at sķggja. Tari Į
oyggini er eitt serligt seyšaslag, sum fyri taš mesta etur tara. Seyšaslagiš
veršur kallaš North Ronaldsay nativ Sheep į enskum. Hildiš veršur,
at hetta seyšaslag hevur livaš į oynni įšrenn vķkingatķšina. Į
Scara Brae į fastlandinum ķ Orknoyggjunum hevur veriš griviš, og eru
funnin bein frį jarntķšini, sum eru meinlķk upprunaseyšinum, sum
livir har ķ dag. Seyšurin er į biti alt įriš allastašni į oynni į
tķ sokallaša felagsųkinum. Į vetri er bitiš gott ķ fjųršuni, har
seyšurin etur tara. Spakuliga gjųgnum tśsund av įrum hevur hetta ment
seyšin til at blķva ein av harbalnastu seyšaslųgum ķ noršur atlantsųkinum. Stormarnir, sum eru
ofta į hesum leišum, bera viš sęr mongdir av tara. Eftir stormarnar sęrt
tś fylgir av uppruna seyši hugna sęr, mešan hann etur tara. Viš
teimum ymisku jųršlitunum, fella teir meira ella minniš inn ķ lendiš
viš strendurnar.. Vetrartķš merkir, at taš eru nógvir stormar, og
hetta merkir, at seyšurin fęr nógv at eta og flett veršur eisini
į vetri. |
||
|
||
The Drystone Dyke (Grótlagingin) Įrini
1830 39 vóru sera trupul įr į Noršur Ronaldsoynni. Partvķst
orsaka av grótlagingini (the sheep dyke) var lagaš, partvķst av regluni
millum ašalin og leigilendingarnar, tann sokallaša jaršarbżtiš (landsquaring)
var innfųrd. Sķšan taš eru nógvar nżggjar reglur settar ķ gildi.
Ein tann fyrsta lat upp fyri teimum meira viršismettu neytunum.
Upprunaseyšurin var rikin śt um lagingina Lżsing
av slagnum Seyšurin į Noršur Ronaldsoynni er av noršurlendska stutthalaša seyšaslagnum.
Hann hevur allar litirnar og
mynstrini, sum eru eyškend fyri hetta slag av seyši. Seyšurin hevur
dupulta ull, viš broddinum, sum er hvassur og langur, uttast, og nišruni,
sum er tann fķna tunna ullin, innast. Ęrnar
eru bęši kollutar og hornutar. Vešrarnir hava altķš horn av sama
slag, sum seyšurin ķ Fųroyum og ķ Ķslandi. |
||
|
||
Seyšurin į Noršur Ronaldsay er styggur, lķtil og kvikur. Um hann veršur hóttur, kann hann flżggja viš miklari ferš eftir teimum hįlu klettunum. Slagiš er ikki so
bundiš at fylginum. Ęrnar verša savnašar
saman inni į landi ķ lembingini ķ aprķl. Fyri hendan kvika seyšin er
lembingin eitt spęl, og ęrnar eru sera góšar mųšur. Eigararnir
vilja bert hava eitt lamb undan hvųrjari ęr. Fęr ein ęr tvey lomb, veršur
annaš dripiš. Inni ķ the
Dyke eru stikaš ųki, har gras veksur, har ęr og lomb kunnu liva vard
ķ eina tķš. Įšrenn seyšurin veršur koyrdur śt um lagingina ķ
juli, verša lombini markaš. Ķ
1881 vóru 587 ķbśgvar į Noršur Ronaldsoynni. Tį var landbśnašurin
fullkomiliga neyšugur fyri at yvirliva į oynni. Ķ
dag liva 60 fólk į oynni sammet viš umleiš 3000 seyšir! Hann er bżttur
upp ķ ęr, vešrar og geldir ķ sama fylgi. Flestu vešurlomb verša geld
og liva ķ umleiš 3 til 5 įr. Į hendan hįtt fįa tey spakuliga myrkt
kjųt klįr at fletta. Gourmet Ein
flettur vešrur vigar umleiš 17 kilo. Spakuligi vųksturin, tarin, salti
sjógvurin og uttandura lķviš alt įriš, hevur gjųrt seyšakjųtiš
kent um alt Bretland. Serliga ķ Sišir Felags
seyšahaldiš hevur veriš brśkt sķšan gamla tķš. Sišir hava veriš
hildnir ķ ęttarliš, og nógv av dagliga arbeišinum veršur tengt saman
viš sólini, mįnanum og stjųrnunum. |
||
|
||
Upprunaseyšurin veršur royttur viš hondsaksum ķ tendring ķ Juli ella ķ fyrst ķ August. At nżta maskin hevur ongantķš sligiš ķ gjųgnum, mųguliga tķ maskinan klippir so tętt at skinninum, og av tķ veršur seyšurin illa vardur móti kulda og stormi viš ęlingi, sum kemur frį havinum. Innihaldiš av lanolin ķ ullini er sera hųgt. Roytingi viš saksi og knķvi ger, at 3 5 cm av ull viš nógvum lanolin ķ veršur eftir nóg mikiš til at verja seyšin. Felags landbśnašur Ķbśgvarnir
į Noršur Ronaldsay kunnu hava seyšin ķ felag uttanfyri lagingina. Ein
lóg, sum veršur kallar N. R. Native Sheep Regulation sigur, hvussu
nógvar ęr hvųr eigari hevur loyvi at hava. Tį
savnaš veršur, luttaka allir eigararnir. Savningin
av upprunaseyšinum veršur altķš gjųrd į flóš so bert eitt smųl
rond veršur millum lagingina og strondina. Ķ sambandi viš lagingina eru
ręttir lagašar, har seyšurin eftir marki veršur bżttir ķ smęrri
fylgi alt eftir hvųr eigur. |
||
|
||
Raksturin er eitt av teimum seinastu tingunum av felags landbśnašinum į Orknoyggjunum. Lķknandi skipanir eru brśktar ķ Hetlandi, Fųroyum og Ķslandi. Į Noršur Ronaldsoynni eru eigararnir ķ dag greišir yvir vandan fyri oljuvanlukkum og smittandi seyšasjśkum. North
Ronaldsay Yarn Compagny hevur fyri stuttum sett į stovn eitt lķtiš
spinnarķ, sum er stušlaš viš pengum śr ES grunnum. Meginparturin
av nįttśrligu litašu ullini veršur spunnin til sera fķna ull til at
binda og veva viš. Viš
hjįlp frį einum avbroddara, sum er fųrur fyri at vraka broddin og
lata nišruna vera eftir, veršur ullin av einari heilt serligari góšsku. Seyšurin
į Noršur Ronaldsoynni gongur vęl ķ eitt viš umhvųrviš, nįttśruna
og fólki Eitt stórt mentannarligt rķkidųmi, ikki bert į Noršur
Ronaldsoynni, men ķ ųllum noršur atlants ųkinum. Eitt
rķkidųmi, sum eigur at fįa stųrsta umhugsni eisini ķ framtķšini. |
||
|
||
|
||
|
||
Vitja upprunaseyšin į Noršur Ronaldsoynni og teirra gongd į: |
||
www.orkneycommunities.co.uk/northronaldsaytrust Vitafelagiš www.northernlace.co.uk Binding viš ull frį Noršur Ronaldsay www.sheep-isle.dk Upprunaseyšurin į Noršur Ronaldsoynni Ein sųguligur inngangur www.lystbaekgaard.dk Feršafólkagaršur, opin fyri almenninginum, viš noršurlendskum seyši. |
||
|
||
|
||
|