|
|
|
|
Í hesari útgávuni av blaðnum verður vitjað í Føroyum. Oyggjarnar, sum liggja vestanfyri Norra. Tað er fyrrverandi NSG-starvsfólkið Veronika Seim Bech, sum hevur verið útsendingi okkara til ”Seyðaoyggjarnar” Seyðahaldið í Føroyum hevur mikið til felags við mátan vit drivu og partvíst dríva seyðahaldið í dag fram við norsku strondini. Og seyðaslagið minnir eisini um okkara spelseyðasløg. Norsk Sau og Geit hevur í dag fleiri enn 20 seyðaánarar í Føroyum, sum halda Sau og Geit. Vit vóna, at fleiri fáa hug at lesa limablað okkara, og vit taka fegin ómóti fleiri haldarum úr Føroyum. Tað vera fleiri greinir frá Føroyum í teimum bløðunum, sum koma
seinni í ár. Fakta um Føroyar. Oyggjar: 18, 17 eru búsettar. Øki: 1400 km² Stødd: 113 km langar og 75 km breiðar. Strandalinja: 1100 km Hægsta fjall: 882 m. Fólkatal 48300 Mál: Føroyskt Trúgv: Evangeliska lutherska. Stýri:
heimastýrisskipan. Partur av danska kongaríkinum. Ikki limur av ES. Føroyar – 18 seyðaoyggjar í vesturi
”Fær” er tað
gamla norrøna orðið fyri seyð, og navnið ”Seyðaoyggjarnar” hóskar
eins væl í dag, sum tá tann fyrsti vesturlendingurin kom higar.
Ert tú av vesturlandinum og vitjar Føroyar í dag, varnast tú, at tey flestu orðini, sum er knýtt til seyðaprát, eru skillig, og at ein samrøða við ein seyðaáhugaðan føroying gongur upp á stás, so leingi teir ikki eru entusiastiskir og práta ov skjótt. Uttan seyðin var ivaleyst neyvan gjørligt fyri
menniskjuni at búseta seg á hesum oyggjunum. Kjøtið og ullin vóru
avgerandi fyri at fáa mat, skógvar og klæði. Fiskur, fuglur og hvalur
vóru umráðandi matkeldur, men veiðumøguleikarnir vóru alt eftir veðrinum.
Tað er lívshættisligt at klúgva í fuglabjørgunum ella at fara til og
frá teimum brøttu klettunum við báti, tá tað er vindur og alda.
Tann føroyski seyðurin Gunnar Bjarnason á Føroya Búnaðargrunni heldur, at seyðaslagið er tað slagið, sum kom til oyggjarnar fyri umleið 1000 árum síðani, og at íleguávirkanin uttaneftir hevur verið lítil. Onkur søga sigur, at seyður var fluttur úr Hetlandi til sunnaru oyggjarnar í Føroyum og úr Íslandi til tær norðaru oyggjarnar eftir sjúkuna svartafelli, sum tók lívið av nærum øllum seyðinum í 1500 talinum. Eisini er sagt, at seinastu seyðirni av upprunaslagnum vóru skotnir á tí avbyrgdu oynni Lítlu Dímun ul. 1850. Hesin seyðurin hevði livað á oynni nærum uttan røkt, var svartur, og var minni enn núverandi seyðurin og líktist meira geitum. Tríggir av hesum slagnum standa útstappaðir á Føroya fornminnissavni í Havn. Men Bjarnason heldur, at hesin seyðurin var smáur og svartur, tí hann hevði livað í órøkt leingi, og av tí at tann hvíti seyðurin hevur verri nøringarevni.
Seyðatalið hevur verið tað sama í fleiri hundrað ár, men kønir menn halda, at talið er heldur hægri, en hagarnir kunnu bera. Samstundis vita seyðaánararnir, at kjøtvektin minkar, um ov nógvur áseyður er, og at hægsta vektin av kjøti er í eini javnvág við áseyðatalið. Føroyskt seyðahald er víðtøkt. Slagið tolir nógv
av og skal helst klára seg sjálvt. Skipanin í haganum er umleið
tann sama, sum fyrisett er í Seyðabrævinum 1298 ein lóg frá Hákuni
Magnusson, hertoga, seinri kongi í Noregi.
Innangarðs og uttangarðs
Gullið verður brent Tó eru vónir um, at ullin aftur kemur til heiðurs og æru. Ein partur av mentanini er at binda og veva ullint. Til høgtíðir og veitslur eru fólk skrýdd í ullintum klæðum í øllum litum. Og ungdómurin hevur aftur tikið til sín siðbundnu føroysku klæðini.
Kunnleikin til at handfara ta føroysku ullina á rættan
hátt er ikki gloymdur, og seinastu árini hevur tilevning bæði av ull
og skinnvørum ment seg. Fleiri ungir væl útbúnir sniðgevar hava sett
saman úrval bæði úr skinni og ull og hava verið til framsýningar
ymsar staðir úti í heimi frá New York til Tokyo. Kanska opnar hetta
hurðarnar fyri skinn- og ullvørum. Heimafletting og søla
Næstan
alt verður flett heima og umsett á heimamarknaðinum. Tað eru ikki
strangar reglur um flutning, fletting og góðsku, so fyrisitingarútreiðslurnar
eru smáar, og seljarin fær góðan prís fyri slaktið. Men henda
skipanin kann bara halda sær, so leingi eftirspurningurin er størri enn
útboðið, og so leingi nútíðar húski keypa heil ella hálv krov.
Keypsrísurin er nú ul. 52 kr.kKilo u.mvg. Føroyingar ganga nógv eftir
kjøtsmakkinum og kunnu væl gjalda meir fyri kjøt, ið smakkar væl. 33
kg av kjøti til hvønn um árið Fyri at verða mest møguliga sjálvbjargin verður almennur stuðul latin til nýuppdyrking. Sjálvt um onnur vinna, sum fiskiskapur og fiskaaling, hevur verið nógv størri enn landbúnaður, so er kortini so, at menningin í landbúnaðinum er góð við nútímansgerð og uppdyrking á størru gørðunum. Av bøndunum, ið bert hava seyð, eru bert nakrir fáir,
ið hava fulltíðararbeiði. Flestu teirra hava annað arbeiði og, sum
Patursson sigur, ógvuliga vanabundnir og áhugaðir. Royndir hava verið
gjørdar at sligið saman smáar óðalsognir til størri óðalsgarðar.
Men tað hevur verið trupult, tí tað er umráðandi at eiga eitt sindur
av bøi, tí tað gevur rætt í haga og eisini í felagsskapinum um seyðahaldið.
Ein seyðaeigari í Argjum, Jonheðin Tróndheim, segði
við einum stórum smíli um sín seyðaáhuga: ”Eg havi seyðasjúkuna.
Hon
smittar og kann ikki lekjast.”
Veronika Seim Bech |
||
|
|
||
|
|
||
